مفهوم سواد اطلاعاتي ، جامعه اطلاعاتي و نقش کتابداران در توسعه آن

مقدمه                                     

       در فراسوي مهارتهاي پايه خواندن ، نوشتن و علم حساب، شهروندان و کارکنان قرن 21 به مهارتهاي تحليلي هم نياز دارند. ابزارهاي فناورانه عصر اطلاعات ، شبکه هاي رايانه اي، سيستم هاي ارتباط از راه دور و پايگاههاي اطلاعاتي بصورت بي سابقه اطلاعات را تحت شعاع قرار داده اند.

       در عصر اطلاعات حاضر، سرعت در کار و افزايش اين سرعت بستگي به کيفيت بالاي اطلاعات دقيق دارد. بهرحال، اطلاعات زيادتر شده و تقسيم شده در قالبهاي مختلف رسانه اي در محل هاي دوگانه و چند وضعيتي دوبرار شده است. به منظور دسترسي و استفاده از اين منابع بي شمار و موثر ، مردم بايد سواد اطلاعاتي داشته باشند.

       انجمن کتابداري آمريکا در بيانيه اي تعريفي براي جامعه سواد اطلاعاتي جهاني در قرن 21 ارائه کرده اند که در آن سواد اطلاعاتي قابليتي براي جستجو و تاثيرگذاري روي منابع اطلاعاتي کاربران، شامل چگونگي استفاده از دانش و فناوري ها و اشکال در اطلاعات ذخيره شده عنوان شد.

       همچنين جامعه اطلاعاتي به گفته کارشناسان و اساتيد صاحب نظر، نتيجه توسعه فناوري اطلاعات و کاربردهاي آن در زندگي بشر بوده ، به طوري که اين کاربردها شامل تجارت الکترونيکي، دولت الکترونيکي، بانکداري و آموزش الکترونيکي هستند و در به وجود آمدن فرصت براي الکترونيکي شدن شهرها نقش موثري دارند؛ همچنين داشتن سواد اطلاعاتي که از آن  به عنوان خواندن و نوشتن در فضاي مجازي ياد شده و سواد رسانه اي و توانمندي استفاده از شبکه هم ناميده مي شود، از ضروريات اين مهم بشمار مي رود.

        سيستم هاي آموزشي و موسسات بايد بصورت جدي با اين چالشهاي عصر اطلاعات برخورد نمايند. که آن شامل ساختار مجدد فرآيند آموزشي در استفاده از اطلاعات در جهان واقعي مي باشد و تغيير نقش استاد را از فراهم کننده حقايق پيش ساخته به تسهيل کننده فعال آموزشي تبديل مي نمايد و از آن بعنوان متخصصين رسانه کتابداري مي توان نام برد که ياوري است براي طرح ريزي برنامه دوران تحصيلي براي استفاده موثر منابع اطلاعاتي.

تعريف سواد اطلاعاتي (Information Litracy)

        اطلاعات را به صورتهاي گوناگون تعريف کرده اند و با عنايت به مفهوم کار گرفته شده ، بستگي دارد.

       مي توان گفت اطلاعات مجموعه اي از آگاهي هاست که مباني اکتشافات و توليد  دانش قرار مي گيرد. از پردازش و پرورش داده هاي خام و پردازش نشده اطلاعات بوجود مي آيد. همچنين مي توان گفت : به هر نوع  داده جمع آوري شده با استفاده از روش هاي مختلف نظير : مطالعه، مشاهده، شايعه و ساير موارد ديگر اطلاق مي شود.

       سواد از نظر مفهومي : سواد يعني "داشتن توانايي خواندن و نوشتن".

       تاکنون تعريف هاي گوناگوني از سواد اطلاعاتي ارائه شده است، اما فصل مشترک تمام آنها توانايي شناسايي درست منابع اطلاعاتي، توانايي دسترسي به آنها، و توانايي استفاده هدفمند از آنها مي باشد(پريرخ). در تعريفهاي ارائه شده از سواد اطلاعاتي برخي به عناصر رفتاري و برخي ديگر به عناصر شناختي يا مجموعه اي ازاين عناصر پرداخته اند. در ذيل به برخي از اين تعاريف پرداخته مي شود :

        در فرهنگ کتابداراران سواد اطلاعاتي اينگونه تعريف شده است :

آگاهي از قابليت هاي محاسباتي و توانايي تشخيص و بيان روشن مسائلي که به کمک فن آوري رايانه اي قابل حل هستند. اين آگاهي شامل برنامه ريزي براي رايانه نمي شود و سواد اطلاع رساني نيز به نظامي گفته مي شود که براي سازماندهي ، ذخيره سازي ، بازيابي و اشاعه اطلاعات طراحي شده است.

         سواد اطلاعاتي از ديدگاه وبر و جانسون :

سواد اطلاعاتي به معناي توانايي در اتخاذ رفتار اطلاع يابي مناسب به منظور شناسايي اطلاعات مورد نياز براي تامين نيازهاي اطلاعاتي است، به طوري که دسترسي به اطلاعات موردنظر به استفاده صحيح، اخلاقي و موثر از اطلاعات در جامعه منجر شود. اطلاعات موردنظر ممکن است از طريق هر کانال يا رسانه اي که ميسر باشد بدست آيد.

       سواد اطلاعاتي مجموعه مهارت هايي است که فرد را قادر مي سازد نياز اطلاعاتي خود را تشخيص دهد، با شناسايي منابع اطلاعاتي موجود به تدوين روش جستجو در اين منابع پرداخته و پس از انجام جستجو اطلاعات بدست آمده را ارزيابي کرده و به منظور توليد اطلاعات جديد پيوند لازم بين اطلاعات جديد را با دانش قبلي خود برقرار سازد.

هفت اصل مهم در سواد اطلاعاتي                                                                         

1-     قدرت تشخيص نياز اطلاعاتي

2-     شناسايي روش هاي دسترسي به اطلاعات

3-     تدوين استراتژيهاي لازم براي جستجو

4-     مهارت هاي جستجو و دسترسي

5-     توانايي مقايسه و ارزيابي منابع

6-     سازماندهي ، کاربرد و برقراري ارتباط

7-     نمايش اطلاعات و مشارکت در ايجاد دانش جديد

باسواد اطلاعاتي

        باسواد اطلاعاتي فردي است که قادر است سخت افزارها و نرم افزارهاي کاربردي پايگاه داده و فن آوري هاي ديگر را براي انجام امور گوناگون مربوط به تحصيل، حرفه و امور شخصي خود بکار گيرد. فرد باسواد اطلاعاتي، ارزش اطلاعات را تشخيص داده و وقتي براي حل مشکلي، به اطلاعات نيازمند است، توانايي پيدا کردن و تحليل آنها را داشته و قادر است محتواي اطلاعات را با ديد انتقادي ارزيابي کند؛ همچنين استفاده از محتواي اطلاعاتي را به درستي و با مهارت انجام مي دهد و از طرفي، توانايي ايجاد محتواي کيفي را نيز دارد.  بنابراين افرادي که مايلند تا به سواد اطلاعاتي دست يابند ابتدا بايد مهارتهاي تکنولوژي مربوطه را کسب نمايند.

مهارتهاي لازم براي باسوادان اطلاعاتي

1-     مهارت هاي فني (سواد رايانه اي)

2-     مهارت هاي ذهني (سواد عمومي يا سنتي)

3-     مهارت هاي ارتباطي و اطلاعاتي

جامعه اطلاعاتي

         جامعه ي اطلاعاتي جايي است که توليد، توزيع و استفاده از اطلاعات براي تمامي امور زندگي بصورت آزادانه در دسترس همگان قرار داشته باشد.

         سواد امروز مجموعه اي از عمليات است که يک شهروند الکترونيکي بايد بتواند براي انجام امورات خود در يک شهر الکترونيکي يا جامعه مجازي انجام دهد.

         توانايي استفاده از رايانه، اينترنت و کاربردهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات بخشي از سواد اطلاعاتي را تشکيل مي دهند که بايد نگاه شهروندان به جامعه اطلاعاتي متفاوت از جامعه سنتي باشد تا بتواند جامعه جهاني اطلاعات را درک کند.

تاريخچه

        تعبير سواد اطلاعاتي را نخستين بار پل ژوکروفسکي به کار برد. وي در طرح پيشنهادي خود به کميسيون ملي علوم کتابداري و اطلاع رساني ايالات متحده در 1974 ، به تبيين اهداف دستيابي به سواد اطلاعاتي پرداخت. او کسي را داراي سواد اطلاعاتي مي داند که براي استفاده از منابع اطلاعاتي آموزش ديده باشد و بتواند با استفاده از اطلاعات مسايل خود را حل کند.

       در سال 1976 لي پورچينال سواد اطلاعاتي را مهارت يافتن و استفاده از اطلاعات براي حل مشکلات با استفاده از منابع اطلاعاتي مي داند. از نظر او شناخت منابع و حمل آنها براي پاسخ به سوال اصل اساسي سواد اطلاعاتي است.

         در دهه 1980 عنصر فن آوري اطلاعات نيز وارد تعريف سواد اطلاعاتي شد. و سواد اطلاعاتي به عنوان سواد در جامعه اطلاعاتي مورد توجه قرار گرفت. به عنوان مثال  کارول کولت در 1987 گفت : سواد اطلاعاتي و سواد کارکردي (توانايي خواندن و استفاده از اطلاعات در زندگي روزمره ، تشخيص نياز اطلاعات، جستجوي اطلاعات براي تصميم گيري آگاهانه) بسيار به يکديگر نزديک تر و لازمه سواد اطلاعاتي، توانايي کنترل اطلاعات توليد شده توسط رايانه ها و رسانه هاي ارتباط جمعي است.

          در ايران نيز در سال 1376 مفهوم سواد اطلاعاتي توسط مهري پريرخ و سپس تقوي مورد اشاره قرار گرفت. پريرخ در روند توجه به آموزش استفاده کننده دريافت که هدف از آموزش استفاده کننده ، پرورش مهارت هاي سواد اطلاعاتي و يادگيري مستقل به عنوان پيش نياز براي فراگيري مادام العمر است.

منابعي براي سواد اطلاعاتي

         سواد اطلاعاتي در يک محيط از منابع آموزشي پايه پيشرفت مي نمايد.از قبيل محيطي که دانشجويان و استادان تصميم مي گيرند درباره منابع مناسب اطلاعات و اينکه چطور به آنها دسترسي پيدا نمايند .جداي از منابع چاپي که بيشتر رسميت يافته اند-کتابهاي درسي، کتابهاي کمک درسي، دايره المعارف ها، روزنامه ها، مجلات- آنها از منابع فناورانه از قبيل ويدئو تايپ، ويدئو ديسک، لوح فشرده، ابزارهاي نرم افزاري و ابزارهاي مدل شبيه سازي استفاده مي نمايند. آنها از شبکه هاي رايانه اي و ارتباطات راه دور هم براي دسترسي به داده ها و هم مشارکت در آموزش جوامع استفاده مي نمايند. آنها از فناوريهاي چند رسانه اي به عنوان مواد براي گردآوري داده ها به عنوان ابزارهاي توليدي استفاده مي نمايند. آنها از مراکز رسانه اي کتابخانه دانشکده شان به منظور برقراري و استفاده از چنين منابعي استفاده مي نمايند.

        به علاوه براي استفاده از منابع فناورانه آموزشگران همچنين در فراسوي ديوارهاي کلاسهاي درسي به جوامع محلي شان براي ذخيره غني منابع و مسووليت هاي اطلاعلاتي که بوسيله کتابخانه هاي عمومي و دانشگاهي ، مراکز اقتصادي، آژانس هاي خدماتي اجتماعي و گروههاي شهروندي فراهم شده نائل مي شوند. اين رسانه ي عظيم شامل شبکه هاي تلويزيوني کابلي، راديو، ضبط و ديگر خدمات چاپي بين المللي و ملي و الکترونيکي مي شود که هنوز در پي فراهم آوري منابع غني ديگري براي اطلاعات مي باشد.

مزيت هاي سواد اطلاعاتي

         با توجه به تحولات سريع محيط اطلاعاتي، نياز به دانستن برخي مهارت ها ضروري است. چنانچه بپذيريم که تک تک افراد جامعه در رشد  و سعادت آن نقش دارند، بنابراين مي توان استدلال کرد که براي آن که هر يک از اعضاي جامعه بتواند از اطلاعات در زندگي حرفه اي و شخصي خود بهره مند شود، کسب سواد اطلاعاتي يک نياز اساسي براي همه است.

براي دانش آموزان و دانشجويان

          امروزه دانش آموزان بيش از هر زمان ديگري در اين عصر ديجيتال، به سواد اطلاعاتي نياز دارند. بخصوص زماني که اطلاعات همگاني و دسترسي به آن بي هيچ قيد و بندي امکان پذير شده است، نياز دانش آموزان براي دستيابي به منابع معتبر، موثق و کارآمد به اندازه تعبير و کاربرد يافته ها، اهميت يافته است. مطمنا از آنجا که آموزش بر اساس استانداردها ارزيابي را ساده و تمايز ميان موسسات را آشکار مي نمايد بزودي اين امر عمومي و فراگير خواهد شد. اين موضوع از لحاظ نظري به پايه اي بودن دانش مي پردازد. البته دانش استاندارد يک موضوع ديگر. براي به کارگيري استاندارد تعهد و فعاليت در سطح مدارس مورد نياز است. به منظور رسيدن دانش آموزان به موفقيت هاي چشمگير، فعاليت ها بايد برنامه ريزي شده و بر اساس تحقيقات منتقل و ارزيابي شوند.

         سواد اطلاعاتي – و برنامه هاي آموزشي منابع پايه که آنرا پرورش مي دهد- اقدامات متقابل وابستگي به اطلاعات را ايجاد مي نمايد بوسيله تدريس رسمي، جايي که دانشجويان بايد تکيه کنند به استاد براي حصول به اطلاعات به اين آموزش فعال نياز دارد. دانشجويان کنترل بيشتري روي آموزششان دارند و استاد متخصص به صورت آزاد به همه چيز واقف است و نقش ايفا مي نمايد. هنوز استاد نقش مهمتري در تسهيل آموزش منابع پايه اي دارد که معمولا مي تواند در قالب يک مقاله، يا فايل پاورپوينت باشد. .

براي شهروندان

          شهرونداني که از سواد اطلاعاتي استفاده مي نمايند مي دانند چطور از اطلاعات به منظور بهره بيشتر در کار و زندگي روزمره شان استفاده نمايند؛ اطلاعات سودمند را هنگامي که تصميماتي مي گيرند از قبيل کجا فعاليت هاي اقتصادي انجام دهند و چگونه انجام دهند تعيين مي نمايند. آنها قادرند نوارهاي خبري، سخنراني هاي سياسي را ارزيابي کنند و تشخيص دهند که چه وقتي آمارها کاربرد دارند؛ بنابراين آنها ممکن است تصميم اطلاعاتي درستي اتخاذ نمايند. اين شهروندان قدر ارزش قدرت اطلاعات را مي دانند. آنها معتقدند به منظور نشان دان مشکلات و سوالات در زندگي و جوامعشان در اجتماع به اطلاعات نيازمندند.

         آنها مي فهمند که اطلاعات به دانش نياز دارد که مورد تحليل قرار گرفته شود و مورد سوال واقع شده و در ساختار وجودي دانششان و تجربيات شان وجود داشته باشد. آنها آموزشگران را در طول دوران زندگي سازمند کرده اند ، زيرا آنها مي دانند چگونه آموزش ببينند.

براي کارکنان

          محيط کار حاضر و آينده يک نوع کارمند جديد طلب مي نمايند؛ مطالعه و توانايي حسابگري بطور سادگي کافي نيستند. در محيط بازار جهاني، داده ها در يک تريليونيم ثانيه و گيگابيت مخابره مي شوند. سيل اطلاعات بايد نظم گيرد، ارزيابي شود و کارکنان قادر باشند گردآوري نمايند، سنتز نمايند و ارزيابي کنند. فقدان اين مهارت ها در حال حاضر سالانه ميليونها دلار از نظر ارزش اقتصادي باعث کاهش توليد، حوادث و از نظر کيفي باعث توليد ناچيز مي گردد. کارکنان بايد سواد اطلاعاتي داشته باشند.

         براي کارکنان منحصر به فرد، محيط کار يک محل بزرگ براي تغيير وابسته به تحول مي شود، تعديل سريع در تغيير محيط کاري به معني تغييرات شغلي و دوره اي چند حالتي خواهد بود. تعهد اوليه براي آموزش به عنوان يک فرآيند نه به عنوان توليد نهايي و ايفاي نقش سواد اطلاعاتي در اين فرآيند مي باشد که کارکنان را در ديدن اين تغييرات بعنوان تحول نه به عنوان ضربه توانا مي نمايد.

نقش کتابداران و کتابخانه ها در توسعه سواد اطلاعاتي

        امروزه نقش کتابخانه ها به عنوان يکي از زيرساخت هاي جامعه اطلاعاتي و سيستم خودآموزي سواد اطلاعاتي پر رنگتر از گذشته شده است و دستيابي به جامعه اطلاعاتي فعال و موثر ، بدون توجه به کتابخانه ها امکان پذير نخواهد بود.

        سالهاست که کتابداران تلاش مي کنند با استفاده از انواع ابزارها و فن آوري ها بطور موثر و مفيد، برنامه هاي آموزش استفاده از کتابخانه و منابع آن را مطابق با دانش موضوعي و حوزه تخصصي مراجعان عملي سازند. از اواسط دهه 1980 کتابداران دانشگاهي با استفاده از ابزارهاي فن آوري اطلاعات ، برنامه هاي آموزش استفاده کنندگان را با عنوان "سواد اطلاعاتي" بجاي "سواد کتابخانه اي"ارائه کردند.

         براساس نظر کرايست (1365)، شالوده نظري علم کتابداري آموزش است. اين آموزش نه تنها به زيرساختهاي ذهن کابران توجه دارد و بر دانش آنها مي افزايد، بلکه به توانمندي آنها در کسب دانش نظر دارد. برخلاف آموزش سنتي، در آموزش کتابداران آموزش بيننده و تعامل او با اطلاعات را مرکز توجه قرار مي دهند. نگاهي به فعاليت ها و برنامه هاي متنوع کتابخانه ها در توسعه  سواد اطلاعاتي بخوبي نشان مي دهد که حرفه کتابداري تا چه حد و چگونه در اين زمينه اقدام کرده است. تعداد و حجم همايش هاي برگزار شده و نيز گستره پژوهشهاي کتابداران بويژه در سالهاي اخير مي تواند نشان دهنده رويکرد اين حرفه نسبت به آموزش سواد اطلاعاتي باشد.

          از آنجا که اطلاع رساني و توسعه فرهنگي لازم و ملزوم هم اند و کتابخانه ها در اين زمينه نقش بسزايي دارند، براي دسترسي آسان تمامي افراد جامعه به اطلاعات، بايد اين اطلاعات با هماهنگي ميان نهاد کتابخانه هاي عمومي ، کتابخانه هاي شهرداري و ساير کتابخانه هاي کشور در اختيار شهروندان قرار گيرد.

          توسعه در لغت به معناي گسترش است و قابليت فناوري اطلاعات را دارد ؛ امروز در جامعه اطلاعاتي، توسعه قابليت بکارگيري تمام روشهاي علمي در فعاليت هاست؛ و اين وظيفه کتابداران است که به سوي تربيت فراشايستگان براي داشتن توسعه فرهنگي در جامعه اطلاعاتي گام بردارند.

- کتابخانه هاي آموزشگاهي و دانشگاهي

          کتابخانه هاي آموزشگاهي و دانشگاهي در کنار سيستم آموزشي مدارس و دانشگاه ها تاثير بسزايي در آموزش سواد اطلاعاتي دانش آموزان و دانشجويان دارند. معلمان و استادان با تشويق شاگردان خود به استفاده هرچه بيشتر از منابع کتابخانه براي انجام تکاليف خود و بکارگيري سيستم آموزشي مبتني بر خودآموزي و خوديابي اطلاعات، بر غناي مطالب درسي و آموزشي خود خواهند افزود و علاوه بر آن بطور نظري و عملي توانايي ها و روش هاي بازيابي اطلاعات را به آن ها آموزش خواهند داد. کتابخانه هاي مدارس و دانشگاهي نيز بايد اطلاعات مورد نياز کارکنان، معلمان و استادان شاغل در مدارس و دانشگاههاي متبوع خود فراهم کنند تا آنها هم امکان خودآموزي و دستيابي به اطلاعات مورد نيازشان را داشته باشند. انجام اين امور نياز به ارتباط متقابل کتابداران با نظام آموزشي مدارس و دانشگاهها و همچنين هماهنگي آن ها با معلمان و اساتيد را خواهد داشت.

         کتابداران نياز د ارند بصورت هماهنگتري در فرايند آموزش و به منظور ايجاد تغيير و محترم شمردن آموزش سواد اطلاعاتي شرکت نمايند. کتابداران بايد در جلسه هاي آموزشي دانشجويان شرکت کنندو نقش تبليغاتيشان، استعداد و مهارتهايشان را در فرآيند آموزش کتابخانه اي ايفا نمايند و در بهبودي و تجربه دانشجويان کوشا باشند که تا آنها بتوانند در بهسازي برنامه آموزشي علاقه مند شوند و در برقراري ارتباط با برنامه هاي سواد اطلاعاتي در فضايي باز داراي نظم باشند.(اسکافنر، استبين و ويمن1999)

- کتابخانه هاي تخصصي

         کتابخانه هاي تخصصي نيز در جهت خودآموزي هميشگي کارکنان و متخصصان موسسات متبوع خود وظيفه اي خطير بر عهده خواهند داشت. امروزه ثابت شده است که بدون داشتن يک کتابخانه تخصصي خوب و مناسب، امکان فعاليت و انجام وظيفه صحيح و مناسب در جهت رسيدن به اهداف از پيش تعيين شده توسط موسسات، امکان پذير نخواهد بود و موسسه اي که از داشتن يک کتابخانه تخصصي خوب و غني محروم باشد، پويايي لازم را نخواهد داشت.

- کتابخانه هاي عمومي

           اما در اين ميان نقش کتابخانه هاي عمومي را در خدمت رساني به کل اقشار جامعه نبايد از ياد برد. انواع کتابخانه هايي که تا اينجا مورد بررسي قرار گرفتند، هر کدام به نوعي به جامعه اي محدود خدمت رساني مي کردند، حال آنکه يک کتابخانه عمومي وظيفه خدمات دهي و اطلاع رساني به کل جامعه را بر عهده خواهد داشت. تمامي اقشار جامعه با سطوح مختلف سواد و تخصص هاي گوناگون،از هر رنگ، نژاد، قوميت و زبان و در سنين مختلف به کتابخانه هاي عمومي مراجعه مي کنند تا اطلاعات ورد نياز خود را تهيه کنند. در حقيقت کتابخانه هاي عمومي زير بناي خودآموزي هميشگي افراد يک جامعه هستند و عدم توجه به آنها يعني بي توجهي به نيازهاي اطلاعاتي تمام اقشار جامعه مي باشد. امروزه جامعه اي مترقي و پيش رونده خواهد بود که در کنار موسسات آموزشي قوي و ساير امکانات آموزشي و پژوهشي، از کتابخانه هاي عمومي توانمند و داراي منابع غني و مجهز به سيستم ها و فناوري هاي نوين برخوردار باشد. در غير اين صورت هرچه قدر مدارس، دانشکده ها، دانشگاه ها و کتابخانه هاي آموزشگاهي، دانشگاهي و تخصصي يک جامعه قوي باشد ، بدون برخورداري از کتابخانه هاي عمومي روزآمد و مطابق با استانداردهاي جهاني، هرگز نخواهد توانست خود را به عنوان يک جامعه اطلاعاتي پيشرفته مطرح کند و نخواهد توانست در تمامي ابعاد علمي، اجتماعي، سياسي و... به پيشرفت قابل ملاحظه اي نايل گردد.

        شايان ذکر است که  در ميان کتابخانه هاي عمومي مي توان از کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي (س) ياد کرد که با برگزاري انواع کلاسها و کارگاهاي مربوط به سواد اطلاعاتي و نيز تهيه انواع بروشورها و منابع آموزشي جايگاه خاصي در ايران دارد.(حافظي، بختياري1382).

         براي درک بهتر رابطه دانش و مهارت  کتابداران با نيازهاي فراگيران سواد اطلاعاتي مي توان مقايسه زير را ميان مهارتهاي مورد نياز باسوادان اطلاعاتي و مهارتهاي کتابداران انجام داد(پريرخ1386) .

                            مهارتهای لازم برای باسوادن اطلاعاتی                                           مهارتهاي حرفه اي کتابداران

استانداردهاي سواد اطلاعاتي

       استاندارد اول : تشخيص نياز اطلاعاتي (فرد باسواد اطلاعاتي، ماهيت و گستره ي اطلاعات مورد نياز را تشخيص مي دهد)

         استاندارد دوم : دست يابي به اطلاعات مورد نياز (فرد باسواد اطلاعاتي، به شکلي موثر و کارآمد به اطلاعات مورد نياز دسترسي پيدا مي کند)

         استاندارد سوم : معيارهاي نقد و ارزيابي منابع اطلاعاتي (فرد باسواد اطلاعاتي، اطلاعات بازيابي شده و ماخذ ان را به صورت منتقدانه ارزيابي و اطلاعات انتخاب شده را با مبناي دانش و نظام ارزشي خود تلفيق مي کند)

         استاندار چهارم : استفاده بهينه از منابع اطلاعاتي (فرد باسواد اطلاعاتي، بصورت انفرادي يا به عنوان عضوي از يک گروه اطلاعات را براي انجام هدفي خاص به صورت موثر مورد استفاده قرار مي دهد)

          استاندارد پنجم : مباني قانوني و اخلاقي استفاده از اطلاعات (فرد باسواد اطلاعاتي، مباحث اقتصادي، قانوني، و اجتماعي مربوط به استفاده از اطلاعات را درک مي کند و با رعايت اصول اخلاقي و قانوني به اطلاعات دسترسي مي يابد و از آنها استفاده مي کند).

نتيجه گيري         

          از آغاز تمدن بشري تا کنون، اطلاعات و استفاده از آن از مسائل مهم به شمار آمده است و حتي امروزه نيز اطلاعات، نوعي قدرت به شمار مي رود. اطلاعات پديده اي است که تصميم گيري ما را تحت تاثير قرار مي دهد. وجود و توليد حجم زيادي از اطلاعات در زمينه هاي گوناگون، دوران کنوني را به عصر اطلاعات تبديل کرده و پديده اي بنام "انفجار اطلاعات" را بوجود آورده است. در محيط پيچيده کنوني، افراد با اطلاعات فراواني روبرو هستند و براي تمييز دادن اطلاعات موثق از ميان انبوه اطلاعات بايد داراي مهارتهايي باشند. اين مهارتها شامل شناسايي، دستيابي، مکان يابي و ارزيابي اطلاعات مي باشد، که به مجموعه اين مهارت ها سواد اطلاعاتي مي گويند.

        کشورها براي ايجاد و گسترش جامعه اطلاعاتي رقابت تنگاتنگي باهم دارند و به آموزش مهارتهاي مربوط به سواد اطلاعاتي توجهي مضاعف نشان مي دهند. نظام آموزشي از جمله نظامهايي است که انتظار مي رود به اين مهم توجه کند. در بين نهادهاي وابسته به نظام آموزشي، براي آموزش سواد اطلاعاتي جايگاه حرفه کتابداري و اطلاع رساني به دلايل گوناگون مهم تر از ساير حرفه هاست.

         کتابداران در زمينه اطلاعات و فنون دستيابي، سازماندهي و ارزيابي آنها داراي مهارت هستند و اصول اخلاقي دستيابي و استفاده از اطلاعات را مي دانند و بطور کلي خود آنها باسواد اطلاعاتي بشمار مي آيند. به همين دليل، براي آموزش مهارتهاي سواد اطلاعاتي مي توان از آموخته هاي آنها  استفاده کرد. در همين راستا، راهبرها، اصول و عناصر آموزش سواد اطلاعاتي در سراسر جهان توسط کتابداران و با نام استانداردهاي سواد اطلاعاتي تهيه و منتشر شده است.

         در پايان سخن بايد متذکر شد که با تقويت و تجهيز کتابخانه ها (بالاخص کتابخانه هاي عمومي) به حرکت در جهت رسيدن به جامعه اطلاعاتي مولد و پويا و  برخورداري از افرادي با توان اطلاع يابي بالا و داراي ذهني خلاق و منتقد مي توان پرداخت تا در آينده اي نه چندان دور شاهد کاهش شکاف علمي و فني موجود ميان ما و کشورهاي پيشرفته دنيا باشيم.